Механизм восстановления платежеспособности и банкротства физических лиц

Департамент государственных доходов по Мангистауской области информирует, что с 3 марта 2023 года в стране действует Закон Республики Казахстан «О восстановлении платежеспособности и банкротстве граждан Республики Казахстан» (далее - Закон). 
Закон предлагает 3 процедуры для решения вопросов с долгами физических лиц: внесудебное банкротство, судебное банкротство и восстановление платежеспособности.    
Процедуру внесудебного банкротства можно применить по долгам менее 1 600 МРП перед банками, микрофинансовыми организациями и коллекторскими агентствами (долг не более 5,9 млн.тенге). Заявление подается в ЦОНах, через портал электронного правительства (eGov.kz.), а также через мобильные приложения e-Salyq Azamat и eGov Mobile.  
Процедура длится 6 месяцев, после завершения которой обязательства банкрота подлежат прекращению.
С даты введения в действие Закона в целом по стране признаны банкротами – 13 384 граждан на сумму 29,6 млрд., в отношении 6 612 граждан проводится процедура.  
Судебное банкротство, граждане могут применить, если долг перед банками, микрофинансовыми организациями и коллекторскими агентствами свыше 1600 МРП или по иным долгам, независимо от суммы, а также при наличии имущества. 
Процедура восстановления платежеспособности предусматривает возможность получения в суде рассрочки на оплату долгов (до 5 лет). Преимуществом данной процедуры является то, что после него человек не обретает статус «банкрот», следовательно, на него не распространяются последствия, предусмотренные для банкрота.  
За применением процедуры судебного банкротства и процедуры восстановления платежеспособности по стране обратились более 2,6 тысяч граждан. Процедура судебного банкротства проводится в отношении 200 должников. Восстанавливают платежеспособность - 4 граждан.
Как видно, из представленных сведений, положения Закона нашли свою целевую аудиторию.  
Вместе с тем, правоприменительная практика указала на необходимость упрощения процедур.

В связи с чем, 19 июня 2024 года подписаны поправки в Закон, которые предусматривают: 

1. пересмотр оснований применения процедур

- для применения процедуры восстановления платежеспособности не является обязательным наличие просрочки по долгам и наличие имущества;
- применить процедуру внесудебного банкротства можно по обязательствам перед всеми организациями, которым принадлежат права требования по договорам банковского займа, договорам займа (кредита) и договорам о предоставлении микрокредита физических лиц, в том числе лишенными лицензии, находящихся на стадии ликвидации, исключенными из соответствующего реестра.

2. упрощение подачи заявления на процедуру внесудебного банкротства

- должник освобождается от обязанности указывать в заявлении сведения о кредиторе, о сумме долга и прилагать к нему какие-либо документы.

3. уточнение исчисления срока отсутствия платежа для применения процедур внесудебного и судебного банкротства

- платежи по долгам менее 1 МРП не будут считаться погашением, а срок отсутствия погашения по договорам, уступленным коллекторскому агентству, будут исчисляться с даты последнего платежа до уступки права (требования).

4. изменение срока проведения урегулирования

- если срок отсутствия платежей составляет более 12-ти месяцев, не требуется проведение урегулирования долга.

Указанные поправки вводятся в действие с 25 августа 2024 года.

Жеке тұлғалардың төлем қабілеттілігін қалпына келтіру және банкроттығы механизмі

Маңғыстау облысы бойынша Мемлекеттік кірістер департаменті 2023 жылғы 3 наурыздан бастап елімізде «Қазақстан Республикасы азаматтарының төлем қабілеттілігін қалпына келтіру және банкроттығы туралы» Қазақстан Республикасының Заңы (бұдан әрі - Заң) қолданылатынын хабарлайды.
Заң жеке тұлғалардың қарызымен байланысты мәселелерді шешу үшін   3 рәсім ұсынады: соттан тыс банкроттық, сот арқылы банкроттық және төлем қабілеттілігін қалпына келтіру.
Соттан тыс банкроттық рәсімін банктер, микроқаржы ұйымдары және коллекторлық агенттіктер алдындағы борыштар 1 600 АЕК кем болғанда  қолдануға болады (борыш 5,9 млн.теңгеден аспайды). Өтініш ХҚКО-да,  eGov.kz  электрондық үкімет порталы, сондай-ақ e-Salyq Azamat және eGov Mobile мобильді қосымшалары арқылы беріледі.
Рәсім 6 айға созылады, ол аяқталғаннан кейін банкроттың міндеттемелері тоқтатылуға жатады.
Заң қолданысқа енгізілген күннен бастап жалпы ел бойынша 29,6 млрд. сомаға 13 384 азамат банкрот деп танылды, 6 612 азаматқа қатысты рәсім жүргізілуде. 
Сот арқылы банкроттық рәсімін азаматтар егер банктер, микроқаржы ұйымдары мен коллекторлық агенттіктер алдындағы борышы 1600 АЕК-тен асса немесе сомасына қарамастан өзге де борыштар бойынша, сондай-ақ мүлкі болған кезде қолдана алады.
Төлем қабілеттілігін қалпына келтіру рәсімі сотта қарыздарды бөліп  төлеу мүмкіндігін (5 жылға дейін) алуды көздейді. Бұл рәсімнің артықшылығы - одан кейін адамға «банкрот» мәртебесі берілмейді, сондықтан оған банкрот үшін көзделген салдарлар қолданылмайды.
Сот арқылы банкроттық рәсімін және төлем қабілеттілігін қалпына келтіру рәсімін қолдануға ел бойынша 2,6 мыңнан астам азамат жүгінді. Сот арқылы банкроттық рәсімі 200 борышкерге қатысты жүргізілуде. Төлем қабілеттілігін қалпына келтіруде - 4 азамат.
Ұсынылған мәліметтерден көріп отырғанымыздай, Заңның ережелері өзінің мақсатты аудиториясын тапты.
Сонымен қатар, құқық қолдану практикасы рәсімдерді оңайлату қажеттігін көрсетті.

Осыған байланысты, 2024 жылғы 19 маусымда Заңға түзетулерге қол қойылды, олар келесіні көздейді:

1. рәсімдерді қолдану негіздерін қайта қарау

- төлем қабілеттілігін қалпына келтіру рәсімін қолдану үшін қарыздар бойынша мерзімін өткізіп алудың болуы және мүліктің болуы міндетті болып табылмайды;
- соттан тыс банкроттық рәсімін жеке тұлғалардың банктік қарыз шарттары, қарыз (несиелік) шарттары және микрокредит беру туралы шарттары бойынша талап ету құқықтарына ие барлық ұйымдар, соның ішінде лицензиясынан айырылған, тарату сатысында тұрған, тиісті тізілімнен шығарылған ұйымдар алдындағы міндеттемелер бойынша қолдануға болады.

2. соттан тыс банкроттық рәсіміне өтініш беруді жеңілдету

- борышкер өтініште кредитор туралы, борыш сомасы туралы мәліметтерді көрсету және оған қандай да бір құжаттарды қоса беру міндетінен босатылады.

3. соттан тыс және сот арқылы банкроттық рәсімдерін қолдану үшін төлемнің болмау мерзімін есептеуді нақтылау

- борыштары бойынша 1 АЕК-тен кем төлемдер өтеу болып есептелмейді, ал ал коллекторлық агенттікке берілген шарттар бойынша өтеудің болмау мерзімі құқық (талап) берілгенге дейін соңғы төлем жасалғаннан күннен бастап есептелетін болады.

4. реттеу мерзімін өзгерту

- егер төлемдердің болмау мерзімі 12 айдан асса, қарызды реттеу талап етілмейді.

Аталған түзетулер 2024 жылғы 25 тамыздан бастап қолданысқа енгізіледі.