Молодые казахстанцы меняют подходы к бизнесу

В последние годы казахстанцы в возрасте до 30-35 лет стали активнее заниматься предпринимательской деятельностью, придавая свежий импульс развитию малого и среднего предпринимательства (МСП) в стране. Молодые люди не только осваивают новые отрасли, но и меняют подход к ведению бизнеса в стране. К таким выводам пришли специалисты МФО "Робокэш.кз" (бренд Займер). 

Согласно исследованиям возраст предпринимательства в Казахстане постепенно снижается. К примеру, если несколько лет назад средний возраст предпринимателей составлял около 35 лет. Сегодня же более 40% новых бизнесов создаются людьми в возрасте от 18 до 30 лет.

Например, по информации Национальной палаты предпринимателей "Атамекен" только за 2023 год доля предпринимателей до 29 лет выросла на 15% по сравнению с 2020 годом.

При чем особенно заметен рост в крупных городах, таких как Алматы и Астана, где около четверти новых бизнесов регистрируются молодыми людьми от 20 до 25 лет.

Однако не только мегаполисы демонстрируют растущую динамику.  Активный интерес к бизнесу наблюдается среди региональной молодежи. Так, в Туркестанской и Восточно-Казахстанской областях, количество молодых предпринимателей увеличилось на 18% за последние три года. Здесь молодежь активно развивает агробизнес, переработку продукции и логистику, используя возможности государственных программ поддержки, таких как  "Жас Кәсіпкер" и гранты в рамках проекта "Бастау Бизнес".

"Очень важно, что сегодня молодежь берет на себя смелость и решимость развивать бизнес, порой в очень юном возрасте. Они не боятся пробовать новые форматы, находить нестандартные решения и внедрять инновации. Мы готовы всячески поддерживать такие инициативы, ведь молодые предприниматели – это будущее Казахстана", - говорит генеральный директор МФО "Робокэш.кз" Алмаз Торутаев.

Популярные направления молодежного бизнеса и основные барьеры

Как выяснили аналитики МФО "Робокэш.кз" среди молодых предпринимателей в числе наиболее востребованных направлений для бизнеса остаются:

• IT и цифровые технологии (22%): разработка программного обеспечения, мобильных приложений и онлайн-сервисов;
• Электронная коммерция (18%): интернет-магазины и платформы для онлайн-торговли;
• Креативные индустрии (15%): графический дизайн, видеопродакшн и маркетинг;
• Сельское хозяйство и переработка продукции (12%): агробизнес и переработка сельхозсырья;
• Образовательные услуги (10%): онлайн-курсы, тренинги и консультации;
• Экологические стартапы (8%): переработка отходов и разработка технологий для устойчивого развития

Отрасли привлекательны для молодежи благодаря гибкости, низким стартовым затратам и высоким перспективам роста.

Вместе с этим, несмотря на положительные тренды, молодые предприниматели сталкиваются с некоторыми сложностями. Ключевые препятствия это отсутствие доступа к финансированию и недостаток бизнес-образования и практического опыта.

Вклад женщин-предпринимательниц

Стоит подчеркнуть, что молодые женщины вносят значительный вклад в развитие предпринимательства. Согласно данным Министерства национальной экономики за 2023 год, их доля среди молодых предпринимателей достигла 48%. Женщины чаще выбирают сферы услуг, торговли и креативных индустрий, что также связано с низкими барьерами для входа и гибкостью рабочего графика, который позволяет совмещать предпринимательскую деятельность с семейными обязанностями.

В целом, молодые предприниматели – это новая волна бизнесменов, которые способны сделать весомый вклад в развитие экономики Казахстана. Уже сейчас они доказывают, что возраст – это не ограничение, а преимущество. Однако для того, чтобы поддерживать этот тренд требуется развивать образовательные и акселерационные программы, увеличивать возможности для финансирования, в том числе и стартапов, а также предоставлять более интенсивную поддержку и развивать бизнес-инфраструктуру в регионах. 

«Еще одним важным аспектом является готовность молодежи учиться финансовой грамотности и принципам ведения бизнеса. За последние три года участие молодых людей в образовательных курсах и программах, связанных с предпринимательством, выросло на 20%. Молодые бизнесмены понимают, что знание основ финансов, управления и маркетинга — это неотъемлемая часть их успеха. Активно осваивают эти навыки совмещая как теоретическое обучение, так и практическую поддержку»- отмечает Зарима Атабаева, управляющий директор «Школы финансовой грамотности №1».

Жас қазақстандықтар бизнеске деген көзқарастарын өзгертіп келуде

Соңғы жылдары жасы 30-35 аралығындағы қазақстандықтар кәсіпкерлік қызметпен белсенді айналысып, еліміздегі шағын және орта кәсіпкерліктің (ШОБ) дамуына жаңа серпін үстеп беруде. Жастар жаңа өндірістерді игеріп қана қоймай, еліміміздегі бизнесті жүргізуге деген көзқарасты да өзгертуде. «Робокэш.кз» (Займер бренді) МҚҰ мамандары осындай қорытындыға келді. 

Зерттеулерге сәйкес, Қазақстандағы кәсіпкерліктің жасы біртіндеп төмендеп келеді. Мысалы, бірнеше жыл бұрын кәсіпкерлердің орташа жасы шамамен 35-ті құраған. Қазіргі таңда жаңа бизнестердің 40%-дан астамын жасы 18 бен 30 аралығындағы адамдар құрайды.

Мәселен, «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасының ақпараты бойынша, тек 2023 жылдың өзінде жасы 29-ға дейінгі кәсіпкерлердің үлесі 2020 жылмен салыстырғанда 15%-ға өскен.

Бұған қоса, өсім, әсіресе, жаңа бизнестің төрттен бір бөлігін жасы 20 мен 25 аралығындағы жастар тіркейтін Алматы мен Астана сияқты ірі қалаларда байқалады. 

Дегенмен, өсіп келе жатқан серпінді тек мегаполистер ғана көрсетіп қоймайды.  Бизнеске деген белсенді қызығушылық өңір жастары арасында байқалуда. Мәселен, Түркістан және Шығыс Қазақстан облыстарында соңғы үш жылда жас кәсіпкерлер саны 18 %-ға ұлғайған. Мұнда жастар «Жас Кәсіпкер» сияқты мемлекеттік қолдау бағдарламаларының мүмкіндіктері мен «Бастау Бизнес» жобасы шеңберіндегі гранттарды пайдаланып, агробизнесті, өнімді қайта өңдеуді және логистиканы белсенді дамытып келуде.

«Бүгінгі таңда жастардың кейде өте ерте жаста бизнесті дамыту үшін бел байлауы мен батылдық көрсетуі өте маңызды. Олар жаңа форматтарды байқап көруден, бейстандартты шешімдерді табудан және жаңартпаларды енгізуден тайынбайды. Біз мұндай бастамаларды жан-жақты қолдауға дайынбыз, өйткені жас кәсіпкерлер – бұл Қазақстанның болашағы», – дейді «Робокэш.кз» МҚҰ бас директоры Алмаз Торутаев. 

Жастар бизнесінің танымал бағыттары және негізгі тосқауылдар

“Робокэш.кз” МҚҰ сарапшылары анықтағандай, жас кәсіпкерлер арасында бизнес үшін сұранысы ең көп бағыттар болып мыналар қалады:

• АТ және сандық технологиялар (22%): бағдарламалық жасақтаманы, мобильді қолданбаларды және онлайн-сервистерді әзірлеу;
• Электрондық коммерция (18%): ғаламтор-дүкендер және онлайн-сауда платформалары;
• Креативті индустриялар (15%): сызба дизайн, бейнепродакшн және маркетинг;
• Ауыл шаруашылығы және өнімді қайта өңдеу (12%): агробизнес және ауыл шаруашылығы шикізатын қайта өңдеу;
• Білім беру қызметтері (10%): онлайн-курстар, тренингтер және ақыл-кеңестер;
• Экологиялық стартаптар (8%): қалдықтарды қайта өңдеу және тұрақты даму үшін технологияларды әзірлеу

Салалар жастар үшін икемділігімен, бастапқы шығындарының төмендігімен және жоғары өсу болашағымен тартымды.

Сонымен бірге, оң трендтерге қарамастан, жас кәсіпкерлер біраз қиындықтарға тап болуда. Негізгі тосқауылдарға қаржыландыруға қолжетімділіктің жоқтығы, және бизнес-білім мен практикалық тәжірибенің болмауы жатады.

Кәсіпкер әйелдердің қосқан үлесі

Жас әйелдердің кәсіпкерлікті дамытуға қосқан үлесі елеулі екенін атап өткен жөн. Ұлттық экономика министрлігінің 2023 жылғы деректеріне сәйкес, олардың жас кәсіпкерлер арасындағы үлесі 48%-ға жеткен. Әйелдер көбінесе қызметтер, сауда және креативті индустриялар салаларын таңдайды, бұл сондай-ақ кіруге тосқауылдардың төмендігімен және кәсіпкерлік қызметті отбасылық міндеттермен үйлестіруге мүмкіндік беретін икемді жұмыс кестесімен байланысты.

Жалпы, жас кәсіпкерлер – Қазақстан экономикасының дамуына салмақты үлес қосуға қабілетті бизнесмендердің жаңа толқыны. Олар қазірдің өзінде жастың шектеу емес, артықшылық екенін дәлелдеп жүр. Дегенмен, бұл трендті қолдау үшін білім беру және акселерациялық бағдарламаларын дамыту, қаржыландыру, соның ішінде стартаптар мүмкіндіктерін ұлғайту, сондай-ақ өңірлерде неғұрлым қарқынды қолдау көрсетіп тұру және кәсіпкерлік инфрақұрылымды дамыту қажет. 

«Тағы бір маңызды аспект болып жастардың қаржылық сауаттылық пен бизнесті жүргізу қағидаттарын үйренуге дайындығы табылады. Соңғы үш жылда жас адамдардың кәсіпкерлікке қатысты білім беру курстары мен бағдарламаларына қатысуы 20%-ға өсті. Жас бизнесмендер қаржы, басқару және маркетинг негіздерін білу олардың табысқа жетулерінің ажырамас бөлігі екенін түсінеді. «Олар теориялық дайындық пен практикалық қолдауды қиыстыра отырып, бұл дағдыларды белсенді түрде меңгеруде», - дейді «№1 Қаржылық сауаттылық мектебінің» басқарушы директоры Зарима Атабаева.