Финграмотность среди молодежи: чем отличаются финансовые привычки молодых казахстанцев в городах и регионах

Как управляет финансовыми средствами казахстанская молодежь, сколько молодых людей могут делать сбережения, и на какие цели оформляют кредиты граждане проживающие в разных уголках страны – в материале аналитического центра МФО «Робокэш.кз» (бренд Займер).

Специалисты аналитического центра МФО «Робокэш.кз» (бренд Займер) провели исследование по финансовой грамотности среди граждан Казахстана в возрасте от 18 до 29 лет.

Согласно его результатамоколо 68% молодых казахстанцев способны делать сбережения. Однако этот показатель различается в зависимости от региона. 

В Алматы и Астане 72% молодежи используют банковские приложения для управления расходами. В то время как в сельских районах Восточно-Казахстанской и Жамбылской области этот инструмент используют всего 32% граждан. Такие данные свидетельствуют о необходимости расширения доступа к цифровым финансовым инструментам в регионах, отмечают  в МФО «Робокэш.кз».

В Атырауской области 48% молодых людей не имеют возможности откладывать деньги из–за высокой стоимости жизни.

При этом в Северо-Казахстанской области лишь 27% респондентов сообщили, что испытывают трудности с накоплениями. Аналитики связывают это с тем, что в регионе более доступные цены на товары и услуги по сравнению с западной частью страны.

Финансовая грамотность молодежи — это основа устойчивого будущего страны, подчеркивает генеральный директор МФО «Робокэш.кз» Алмаз Торутаев.

«Важно как можно раньше получить навыки разумного управления финансами, чтобы молодые люди могли уверенно планировать свое будущее и принимать осознанные решения. Со своей стороны, мы также стремимся способствовать повышению финансовой осведомленности среди молодежи, как в крупных городах, так и в областях страны» — отметил генеральный директор Алмаз Торутаев.

Управляющий директор “Школа финансовой грамотности №1” Зарима Атабаева отмечает, что в финансовой грамотности есть две основные базовые составляющие: это умение зарабатывать и умение сохранять и приумножать.

«Казахстанская молодежь более или менее научилась зарабатывать, но с сохранением и приумножением есть сложности. Доступность кредитов и желание получить все и сразу толкает молодых людей залезать в непосильные потребительские кредиты или использовать агрессивные рискованные инструменты инвестирования и финансовые пирамиды», - говорит Зарима Атабаева.

Динара Розбаевна, финансовый консультант (г.Туркестан)  также отмечает, что существуют некоторые региональные особенности, которые влияют на финграмотность молодежи. Так, в южных регионах страны за молодых людей решения часто принимают родители, в том числе касающиеся и финансов. Более того, зачастую молодежь не знакома даже с понятием финграмотности.

«У молодежи, которая испытывает финансовые проблемы, нет понимания того, что такое финансовая грамотность. К сожалению, в школах и вузах ее не преподают, и у многих молодых людей сегодня формируется привычка: зарабатывать-тратить, а о том как правильно управлять, откладывать, инвестировать какие расходы обязательны, какие относятся к мечтам и целям, как копить на них - у них представления об этом отсутствуют. Все это формирует потребительское отношение, и создает определенные проблемы, связанные с развитием финансовой грамотности в регионе», - говорит Динара Розбаевна.

Как молодежь использует кредиты?

Отдельно аналитики МФО «Робокэш.кз» изучили отношение молодых граждан к кредитованию. Наиболее активно пользуется кредитными продуктами молодежь в городах Алматы и Астана.  Здесь 53% молодых людей имеют один или несколько кредитов. Для сравнения в Мангистауской области показатель заметно ниже – только 28% граждан сообщили о наличии кредита. Это может быть связано, в том числе, с меньшим количеством финансовых организаций и предложений.

Стоит обратить внимание, что в Костанайской области 37% молодых людей берут кредиты для запуска бизнеса. При этом в Алматинской области показатель составляет всего 18%.

Зарима Атабаева добавила, что сегодня многие видят корень всех проблем в кредитах, однако кредит — это всего лишь инструмент, которым важно правильно пользоваться.

«При грамотном распределении и использовании кредитных ресурсов можно добиться кратно быстрого роста бизнеса, а если использовать этот инструмент бездумно и не имея четкого плана, можно оказаться в кредитной яме. Как правило, молодые люди склонны преуменьшать свои расходы и преувеличивать свои доходы, отсюда и начинаются непосильные платежи по займам и кредитам и неадекватная доходам долговая нагрузка», - пояснила Зарима Атабаева.

К слову, на отношение к кредитам также влияют пол и возраст. Как показало исследование, граждане в возрасте 18–25 лет чаще готовы идти на риск. Более 14% представителей данной возрастной группы используют кредиты для инвестиций в высокодоходные активы. При этом, у казахстанцев в возрасте 26 –29 лет акцент смещается в сторону сберегательного поведения – 42% людей регулярно откладывают средства на долгосрочные цели: на покупку жилья, автомобиля или образование.

Также отмечается, что женщины чаще ведут учет своих расходов – 61% против 47% среди мужчин. Однако молодые мужчины активнее используют кредиты для бизнес целей – 35%, среди женщин показатель составляет 22%.

В целом, по оценкам экспертов современная казахстанская молодежь действительно активно интересуется личными финансами, нежели старшее поколение, и имеет больше доступа к необходимой информации. Также, молодое поколение в большей степени понимает собственную ответственность за свои накопления, активы и финансовое состояние.

Жастар арасындағы қаржылық сауаттылық: жас қазақстандықтардың қаржылық әдеттері қалалар мен өңірлерде немен ерекшеленеді

Қазақстандық жастар өздерінің қаржы қаражатын қалай басқарады, неше жас адам жинақ ақшаны жинай алады және еліміздің түкпір-түкпірінде тұратын азаматтар қандай мақсатта кредит алады – «Робокэш.кз» МҚҰ талдау орталығының (Займер бренді) материалында.

«Робокэш.кз» МҚҰ талдау орталығының (Займер бренді) мамандары жасы 18 бен 29 аралығындағы Қазақстан азаматтары арасында қаржылық сауаттылық бойынша зерттеу жүргізді.

Оның нәтижелері бойынша жас қазақстандықтардың шамамен 68%-ы жинақ ақшаны жинауға қабілетті.  Алайда бұл көрсеткіш өңірге байланысты өзгеріп тұрады. 

Алматы мен Астанада жастардың 72%-ы шығыстарды басқару үшін банк қолданбаларын пайдаланады.  Сол екі арада Шығыс Қазақстан мен Жамбыл облыстарының ауылдық аудандарында бұл құралды азаматтардың 32 %-ы ғана пайдаланады. Мұндай деректер өңірлерде сандық қаржы құралдарына қолжетімділікті кеңейту қажеттілігін көрсетеді, деп «Робокэш.кз» МҚҰ-да атап өтті.

Атырау облысында жас адамдардың 48%-ы күнкөрістің қымбаттығынан ақша жинауға қабілетсіз.

Бұл ретте, Солтүстік Қазақстан облысында сауалнамалардың тек 27%-ы ақша жинақтауда қиыншылықтарға тап болғанын мәлімдеген. Талдаушылар мұны өңірдің еліміздің батыс бөлігімен салыстырғанда тауарлар мен қызметтер бағаларының қолжетімдірек болуымен байланыстырады.

Жастардың қаржылық сауаттылығы — еліміздің тұрақты болашағының негізі, деп атап өтті «Робокэш.кз» МҚҰ бас директоры Алмаз Торутаев.

«Жастардың өз болашағын сенімді түрде жоспарлап, саналы шешім қабылдай алуын қамтамасыз ету үшін қаржыны ақылға қонымды басқарудың дағдыларын мүмкіншілігінше ертерек алған маңызды.  Біз өз тарапымыздан еліміздің ірі қалаларында да, облыстарында да жастар арасындағы қаржылық хабардарлықты арттыруға ұмтыламыз», - деп атап өтті бас директор Алмаз Торутаев.

«№1 Қаржылық сауаттылық мектебінің» басқарушы директоры Зарима Атабаева қаржылық сауаттылықтың екі негізгі құрамдас бөлігі бар екенін атап өтті: ақша табу қабілеті және сақтап көбейту шеберлігі.

«Қазақстандық жастар азды-көпті ақша табуды үйренді, бірақ оны сақтау мен көбейтуде қиыншылықтар бар. Кредиттердің қолжетімділігі және барлығын бірден алуға деген ниет жас адамдарды олардың әлі келмейтін тұтынушылық кредиттерді алуға немесе агрессияшыл, тәуекелді инвестициялық құралдар мен қаржы пирамидаларын пайдалануға итермелейді», - дейді Зарима Атабаева.

Динара Розбаевна, қаржы кеңесшісі (Түркістан қ.) жастардың қаржылық сауаттылығына әсер ететін бірқатар өңірлік ерекшеліктердің бар екенін де көрсетеді.  Мысалы, еліміздің оңтүстік өңірлерінде жас адамдар үшін шешімдерді, соның ішінде қаржыға қатыстыларын да, көбінесе ата-аналары қабылдайды.  Оның үстіне, жастар көбінесе тіпті қаржылық сауаттылық ұғымымен де таныс емес.

«Қаржылық қиыншылықтарға тап болған жастар қаржылық сауаттылықтың не екенін ұқпайды.  Өкінішке орай, оны мектептерде, жоғары оқу орындарында оқытпайды, және де бүгінгі таңда көптеген жас адамдардың бойында: ақша табу-жұмсау әдеті қалыптасқан, бірақ қалай дұрыс басқару, жинау, инвестициялау, қандай шығыстар міндетті, ал қайсылары арман мен мақсатқа қатысты, қалайша оларға ақша жинау - бұл туралы оларда түсінік жоқ.  Мұның барлығы тұтынушылық көзқарасты қалыптастырып, өңірдегі қаржылық сауаттылықты дамытуға байланысты белгілі бір қиыншылықтарды тудырады», - дейді Динара Розбаевна.

Жастар кредиттерді қалай пайдаланады?

«Робокэш.кз» МҚҰ талдаушылары жас азаматтардың кредиттеуге деген көзқарасын бөлек зерттеді.  Кредиттік өнімдердің ең белсенді пайдаланушылары – Алматы және Астана қалаларының жастары.  Мұнда жастардың 53%-ының бір немесе бірнеше кредиті бар.  Мысалы, Маңғыстау облысында бұл көрсеткіш айтарлықтай төмен – азаматтардың 28%-ы ғана кредиттері бар туралы хабарлады.  Бұл, соның ішінде, қаржы институттары мен ұсыныстардың азырақ санына байланысты да болуы мүмкін.

Қостанай облысында жастардың 37%-ы кредиттерді бизнесті ашу үшін алатынына көңіл аударған жөн. Бұл ретте Алматы облысында бұл көрсеткіш небәрі 18%-ды құрайды.

Зарима Атабаева бүгінде таңда көпшілік барлық мәселенің түп-тамырын кредиттерден көріп отыруда, бірақ кредит тек оны дұрыс пайдаланудың маңызы зор болатын құрал болып табылады деп толықтырды.

«Кредиттік ресурстарды дұрыс үлестіру және пайдалану арқылы бизнестің еселенген түрдегі жылдам өсуіне қол жеткізуге болады, ал егер бұл құралды ойланбай және анық жоспарсыз пайдаланса, кредиттік шұңқырға түсуге болады.  Әдетте, жастар өз шығыстарын азайтып, кірістерін асыра көрсетуге бейім, осыдан қарыздар мен кредиттер бойынша аса ауыр төлемдердің және кірістеріне барабар болмайтын қарыздық жүктеменің орын алуы басталады», - деп түсіндірді Зарима Атабаева.

Айтпақшы, кредиттерге деген көзқарасқа жыныс пен жас да әсерін тигізеді.  Зерттеуде көрсетілгендей, жасы 18-25 аралығындағы азаматтар неғұрлым жиірек тәуекелге бел буады. Осы жас тобындағылардың 14%-дан астамы кредиттерді табысы мол активтерге инвестициялау үшін пайдаланады.  Сонымен қатар, жасы 26-29 аралығындағы қазақстандықтардың назары жинақтау мінез-құлқына аударылады – адамдардың 42%-ы жүйелі түрде ақшаны ұзақ мерзімді мақсаттарға: үйді, автомобильді сатып алуға немесе білім алуға қалдырып тұрады.

Сондай-ақ әйелдердің өз шығыстарын жиірек есепке алатындары атап өтіледі – ерлердің 47%-на қарсы 61%.  Алайда, жас еркектер кредиттерді бизнес-мақсаттарда пайдалануда белсендірек – 35%, әйелдер арасында бұл көрсеткіш 22%-ды құрайды.

Жалпы, сарапшылардың пікірінше, қазіргі заманғы қазақстандық жастар аға ұрпаққа қарағанда жеке қаржыға расында неғұрлым белсендік қызығушылық танытып, қажетті ақпаратқа көбірек қолжетімділікке ие.  Сондай-ақ, жас ұрпақ өздерінің жинақталған қаражаты, активтері мен қаржылық жағдайы үшін өздерінің жауапкершілігін көбірек дәрежеде сезінеді.