В 2024 году казахстанцы стали чаще погашать кредиты досрочно

К концу 2024 года казахстанцы старались как можно скорее погашать старые кредиты. Что мотивировало граждан избавляться от долгов, и какие финансовые источники использовались для досрочного погашения, выясняли специалисты МФО «Робокэш.кз» (бренд Займер).

Согласно исследованию МФО «Робокэш.кз» проведенному среди клиентов сервиса в декабре 2024 года – более 50% граждан сообщили, что погасили или планировали закрыть действующие кредиты до конца года. 

Большая часть, а точнее 65% респондентов сообщили, что для полного погашения кредита использовали или будут использовать только заработную плату. Как правило, суммы выплат у основной части респондентов не превышали 70 тыс. тенге. Чуть больше 15% граждан использовали для этой цели накопления собранные в течение года, а оставшиеся 20% решили использовать для погашения обязательств – премии, а также денежные вознаграждения или подарки полученные в преддверии новогодних праздников. В отдельных случаях для закрытия кредита использовались возвращенные денежные долги от третьих лиц.

Примечательно, что чуть больше трети респондентов (31%) решили избавиться от кредитов после прохождения различных курсов по финансовой грамотности, либо просмотра обучающих видеороликов по этой теме.

По информации МФО «Робокэш.кз» один из алматинских предпринимателей, участвовавших в опросе признался, что после прохождения курса по финансовой грамотности сумел досрочно погасить сразу три кредита.

Более того, по данным Финансового центра анализа и обучения (FinEd), более 60% заемщиков, прошедших курсы финансовой грамотности в 2024 году, также досрочно закрыли свои долги.

Другой причиной избавиться от старых долгов стало желание начать 2025 год с чистого листа, и быть свободным от финансовых обременений. Об этом заявили 42% граждан. Оставшиеся 27% успели полностью оплатить долги перед МФО или банком “по счастливой случайности” – последний платеж по кредиту пришелся как раз на последний месяц года.

Помимо этого поводом для досрочного закрытия кредита стала финансовая выгода.

Отметим, что согласно даннымFingramota.kz  в случае досрочного погашения можно уменьшить размер переплаты по кредиту. Таким образом, можно существенно сэкономить на процентах, поскольку годовые эффективные ставки вознаграждения (ГЭСВ) по кредитам довольно высокие и порой могут «съедать» заметную часть бюджета, особенно это касается кредитов со сроком погашения более года.

Однако также следует обратить внимание, что в некоторых финансовых организациях досрочное погашение запрещено в первые 3 или 6 месяцев, в зависимости от срока кредита. Такой пункт обычно прописан в кредитном договоре займа.

Различия в подходах к погашению займа

Аналитики отметили определенные гендерные различия в принципах погашения кредитов. Так, например мужчины активнее погашают кредиты на бизнес и крупные покупки, при чем стараются сделать это в более короткие сроки, чем женщины. Женщины используют последовательный дисциплинированный подход, при этом досрочно стараются закрыть кредиты взятые на бытовые нужды, образование и медуслуги.

Также наблюдались различия по погашению кредитов в зависимости от региона.

Города Алматы и Астана лидируют по объемам досрочных выплат, где кредиты в декабре закрыли 70% заемщиков.

В Шымкенте и Туркестанской области более активно погашают кредитные обязательства молодые заемщики и семьи (67%). В основном это кредиты связанные с бытовыми нуждами и праздничными расходами. В северных регионах, таких как Костанай и Петропавловск 63% заемщиков досрочно закрывают кредиты, направленные на оплату отопления и коммунальных услуг. В Атырау и Актау 58% заемщиков закрывают крупные кредиты, включая бизнес-займы.

Аналитики подсчитали, что общий объем досрочно погашенных микрокредитов за 2024 год вырос на 15%, а средняя сумма досрочной выплаты выросла до 200 000 тенге.

«Тренд на досрочное погашение кредитов в Казахстане отражает растущую финансовую грамотность населения. Люди все чаще осознают, что своевременное управление долгами — это не только экономия на процентах, но и уверенность в завтрашнем дне», — отметил генеральный директор МФО «Робокэш.кз» Алмаз Торутаев.

Стоит обратить внимание, что финансовые организации также стимулируют граждан более активно закрывать кредиты. В частности, некоторые микрофинансовые организации (МФО) предлагают акции и скидки на проценты, а также внедряют различные программы лояльности для заемщиков с положительной историей что делает досрочное погашение еще более привлекательным и выгодным.

Таким образом, тенденции 2024 года показали, что более высокий интерес к образовательным программам по финансовой грамотности и активная работа в этом направлении со стороны финансовых организаций, положительно отразились на кредитной дисциплине граждан, что помогло многим из них начать 2025 год без задолженностей и проблем с кредитами. В свою очередь это может поспособствовать и улучшению общего финансового состояния казахстанцев.  

2024 жылдың соңына қарай қазақстандықтар ескі кредиттерін жабуға тырысты. Оларды қарыздарынан құтылуға не түрткі болғанын және мерзімінен бұрын жабу үшін қандай қаржы көздері пайдаланылғанын «Робокэш.кз» МҚҰ (Займер бренді) мамандары анықтады.

«Робокэш.кз» МҚҰ 2024 жылғы желтоқсанда сервис клиенттері арасында жүргізген зерттеуіне сәйкес азаматтардың 50%-дан астамы жыл соңына дейін қолданыстағы кредиттерін жапқанын немесе жабуды жоспарлағанын хабарлады.

Респонденттердің көпшілігі, нақтырақ айтқанда 65%-ы кредитті толық өтеу үшін тек жалақыны пайдаланғанын немесе пайдаланатынын мәлімдеді. Әдетте, респонденттердің негізгі бөлігіндегі төлемдер сомасы 70 мың теңгеден аспады. Азаматтардың 15%-дан ғана астамы осы мақсатта жыл бойы жиналған қаражатты пайдаланса, ал қалған 20%-ы міндеттемелерді мерзімінен бұрын өтеу үшін сыйлықақыларды, сондай-ақ жаңа жылдық мерекелер қарсаңында алынған ақшалай сыйақыларды немесе сыйлықтарды пайдалануға шешім қабылдаған. Бір ескеретіні, респонденттердің үштен бірінен сәл астамы (31%) қаржылық сауаттылық курстарынан өткеннен кейін немесе осы тақырып бойынша оқу бейнероликтерін көргеннен кейін кредиттерін өтей алған.

«Робокэш.кз»  МҚҰ ақпараты бойынша сауалнамаға қатысқан алматылық кәсіпкерлердің бірі қаржылық сауаттылық курсынан өткеннен кейін бірден үш кредитті мерзімінен бұрын өтей алғанын ашып айтты.

Сонымен қатар Талдау және оқыту қаржы орталығының (FinEd) мәліметтері бойынша 2024 жылы қаржылық сауаттылық курстарынан өткен қарыз алушылардың 60%-дан астамы да қарыздарын мерзімінен бұрын жауып тастаған.

Ескі қарыздардан құтылудың тағы бір себебі – 2025 жылды бос парақтан бастауға және қаржылық ауыртпалықсыз болуға деген ұмтылыс. Бұл туралы азаматтардың 42%-ы мәлімдеді. Кредиттер бойынша соңғы төлем жылдың соңғы айына түскендіктен қалған 27%-ы қарыздарды толық төлей алды.

Сонымен қатар қаржылық пайда кредитті мерзімінен бұрын жабуға түрткі болды.

1. деректеріне сәйкес мерзімінен бұрын өтеу жағдайында кредит бойынша артық төлем мөлшерін азайтуға болады. Осылайша, әсіресе өтеу мерзімі бір жылдан асатын кредиттер бойынша пайыздарды айтарлықтай үнемдейді.

Дегенмен, кейбір қаржы ұйымдарында кредит мерзіміне байланысты алғашқы 3 немесе 6 айда мерзімінен бұрын өтеуге тыйым салынғанын ескеру қажет. Мұндай тармақ әдетте кредит шартында жазылады.

Қарызды өтеу тәсілдеріндегі айырмашылықтар

Сарапшылар кредитті өтеу принциптеріндегі белгілі бір гендерлік айырмашылықтарды атап өтті. Мәселен, мысалы, ер адамдар бизнеске және ірі сатып алуларға алынған кредиттерді белсенді түрде өтейді және әйелдерге қарағанда барынша тез жасауға тырысады. Әйелдер жүйелі тәртіпті қолдана отырып, күнделікті қажеттіліктерге, білімге және медициналық қызметтерге алынған кредиттерді мерзімінен бұрын жабуға тырысады.

Сондай-ақ аймаққа да байланысты кредиттерді өтеу бойынша айырмашылықтар байқалды.

Алматы және Астана қалалары мерзімінен бұрын төлеу көлемі бойынша көш бастап тұр, онда желтоқсан айында қарыз алушылардың 70%-ы кредиттерін жауып тастады.

Шымкент пен Түркістан облысында жас қарыз алушылар мен отбасылар (67%) кредиттік міндеттемелерін белсенді өтеуде. Бұл негізінен тұрмыстық қажеттіліктермен және мерекелік шығындармен байланысты кредиттер. Қостанай және Петропавл сияқты солтүстік өңірлерде қарыз алушылардың 63%-ы жылыту және коммуналдық қызметтерді төлеуге бағытталған кредиттерді мерзімінен бұрын жабады. Атырау мен Ақтауда қарыз алушылардың 58%-ы бизнес-қарыздармен бірге ірі кредиттерді жабады.

Сарапшылар 2024 жылы мерзімінен бұрын өтелген микрокредиттердің жалпы көлемі 15%-ға, ал мерзімінен бұрын төленген қарыздардың орташа сомасы 200 000 теңгеге дейін өсті деп есептеді.

«Қазақстанда кредиттерді мерзімінен бұрын өтеу тренді халықтың өсіп келе жатқан қаржылық сауаттылығын көрсетеді. Адамдар қарызды уақтылы басқару тек пайыздарды үнемдеу ғана емес, сонымен қатар ертеңгі күнге деген сенімділік екенін көбірек түсінеді», — деп «Робокэш» МҚҰ Бас директоры Алмаз Торутаев атап өтті.

Қаржы ұйымдары азаматтарды кредиттерді белсенді түрде жабуға ынталандыратынын атап өткен жөн. Атап айтқанда, кейбір микроқаржы ұйымдары (МҚҰ) акциялар мен пайыздық жеңілдіктер ұсынады, сондай-ақ оң тарихы бар қарыз алушылар үшін әртүрлі адалдық бағдарламаларын енгізу арқылы мерзімінен бұрын өтеуді одан да тартымды және тиімді етеді.

Осылайша, 2024 жылғы тенденциялар қаржылық сауаттылық бойынша білім беру бағдарламаларына жоғары қызығушылық пен қаржы ұйымдарының осы бағыттағы белсенді жұмысы азаматтардың кредиттік тәртібіне оң әсер еткенін көрсетті, бұл олардың көпшілігіне 2025 жылды қарызсыз және кредитке қатысты мәселелерсіз бастауға көмектесті. Бұл өз кезегінде қазақстандықтардың жалпы қаржылық жағдайын жақсартуға да ықпал етуі мүмкін.